تبیین کارکرد معراج در روایات اساطیری

عروج به ماورای ماده یا معراج، در آثار روایی و تجسمی جوامع خداباور (توحیدی یا چندخدایی) و اقوام غیرخداباور، نشان از توجه و اصرار انسان به برقراری ارتباط با جهان غیرمادی دارد و دامنة پراکندگی وقوع آن‌، از شرق تا غرب دنیای باستان را در بر می‌گیرد. طیف گستردۀ معنایی معراج در اساطیر، از پرواز روح شمن، ورود قهرمان به جرگة خدایان و سفر به بهشت و جهنم تا تهذیب نفس و رسیدن به روشنگری را شامل می­شود. در این مقاله، به‌منظور درک بهتر ارتباط تمدن‌های اساطیری با خدایان و ماورا، نمونه‌هایی از عروج به فراسوی دنیا در روایات اساطیری و آثار تصویری تمدن‌های هند، چین، ایران و بین‌النهرین، مصر، یونان و روم با روش اسنادی و کتابخانه‌ای جمع‌آوری و با رویکرد توصیفی- تطبیقی بررسی شده‌اند تا در پاسخ به پرسش‌های ماهوی (چرایی، چگونگی و چیستی) معراج، سه کارکرد استفهامی، استعلایی و استنتاجی برای این سفرها تبیین گردند. بدین ترتیب، با پژوهش در روایات اساطیری تمدن‌های نا‌م‌برده، در پرتو کارکرد استفهامی، پیش‌زمینه‌ها و انگیزه‌های شکل‌دهندة سفر معراج، در فرایند کارکرد استعلایی، چگونگی و حدود و ثغور تماس با عالم برین و در کارکرد استنتاجی، نتایج و دستاوردهای عروج در دو سطح فردی و اجتماعی مشخص شده است.